مرکز مشاوره دانشگاه

پیشگیری از ابتلا به تب دنگی با بهسازی محیط و خودمراقبتی

 

بیماری تب دنگی

تب دنگی یا تب دانگ یک بیماری ویروسی است که از طریق گزش پشه آئدس به انسان منتقل می‌شود. در اکثر موارد، ابتلا به این بیماری بدون علامت یا همراه با  بروز علایم خفیف است، اما در موارد نادر ( حداکثر 5 درصد موارد) علایم بیماری تشدید شده و حتی می تواند منجر به مرگ شود. معمولاً علایم بیماری بین 4 تا 10 روز پس از انتقال شروع می‌شوند و 2 تا 10 روز ادامه دارند. علایم بیماری تب دنگی شامل تب شدید (40 درجه!)، سردرد شدید و درد پشت چشم، درد عضلانی و مفاصل، حالت تهوع و استفراغ و بثورات پوستی ( کهیر) می‌شود، بنابراین توصیه می‌کنیم با مشاهده این علایم برای دریافت خدمات درمانی به پزشک معالج مراجعه بفرمایید.

 

ناقل بیماری؛ پشه آئدس

همانطور که قبلا گفته شد، تب دنگی تنها از طریق گزش پشه آئدس منتقل می‌شود. پشه آئدس در مناطق شهری و اطراف آن هم در محیط باز و هم داخل ساختمان زندگی می‌کند. این نوع پشه در طول روز فعال است و به‌ویژه اوایل صبح و قبل از غروب اقدام به گزش می‌کند. محل تخم‌ریزی پشه آئدس، آبهای راکد محیط‌های شهری نظیر گودال‌ها و فرورفتگی‌های معابر با تجمع آب باران، ظروف زیر گلدان، ظروف ذخیره آب، تایرهای مستعمل خودرو، ناودان‌های مسدود شده، گودال پای درختان، حفره‌های روی تنه درختان و... هستند. در صورت وجود شرایط مساعد محیطی، تکثیر پشه آئدس ( از مرحله تخم تا پشه بالغ) حدود هفت روز طول می‌کشد.

 

آمار و گستره انتشار بیماری در جهان

ابتلا به تب دنگی در جهان در حال افزایش است؛ بطوریکه در سال 2023 حدود 6 میلیون مورد بیماری گزارش شده و آمار ابتلا فقط طی 7 ماه اول سال 2024 به بیش از 10 میلیون مورد رسیده است. در حال حاضر حدود نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به تب دنگی هستند. در سال‌های اخیر پشه آئدس علاوه بر زیستگاه اصلی یعنی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در همه قاره‌ها به‌جز قطب جنوب مشاهده شده و دامنه جغرافیایی انتقال تب دنگی را افزایش داده است.

 

وضعیت بیماری در کشور

بر اساس آخرین آمار منتشر شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ( ۳۱ تیرماه ۱۴۰۳)، عمده مبتلایان به تب دنگی در کشور ( 151 مورد از ابتدای سال 1403) سابقه سفر به کشورهای امارات و یا پاکستان را داشته‌اند، علاوه بر این پشه آئدس در استان‌های جنوبی و شمالی کشور شناسایی شده، در نتیجه احتمال ابتلا با منشاء داخلی نیز وجود دارد.

 

راه‌های پیشگیری از ابتلا به تب دنگی

در حال حاضر واکسن مورد تایید برای استفاده عموم در دسترس نیست و تنها در بعضی کشورها در مناطق با خطر بالای بیماری، دریافت واکسن برای کودکان و افراد مستعد بیماری توصیه شده است. بنابراین در شرایط موجود بهترین راه پیشگیری از ابتلا به تب دنگی، حذف محل‌های تکثیر پشه آئدس با بهسازی محیط و جلوگیری از گزش پشه آئدس با خودمراقبتی است.

 

الف- بهسازی محیط برای حذف محل‌های تکثیر پشه آئدس

اگر محل‌های تکثیر حذف شوند، جمعیت پشه‌ها و انتقال بیماری کاهش پیدا می‌کند. برخی از مهمترین اقدامات بهسازی محیط که ما شهروندان می‌توانیم برای حذف محل‌های تکثیر پشه آئدس انجام دهیم، به شرح زیر است:

1- ظروف آب زیر گلدان را حداقل هفته‌ای یکبار تخلیه کنیم و شستشو دهیم.

۲- باغچه‌ها را طوری آبیاری کنیم که آب راکد ایجاد نشود.

۳- حفره‌های بزرگ ایجاد شده بر روی تنه درختان را با ملات پر کنیم.

۴- زباله‌ها را در ظروف جمع‌آوری پسماند قرار دهیم: زباله‌هایی نظیر بطری آب، قوطی کنسرو، ظروف یکبار مصرف و... اگر در محیط رها شوند، بعد از تجمع آب محل تکثیر پشه آئدس خواهند شد.

۵- کف‌شوی حیاط و محوطه و ناودان پشت بام را تمیز نگه داریم.

۶- ظروف آب پرندگان و حیوانات خانگی را حداقل هفته‌ای یکبار تخلیه کنیم و شستشو دهیم.

۷- آب استخر بازی بچه‌ها و حوض حیاط را حداقل هفته‌ای یکبار تخلیه کنیم و دیواره و کف را بشوییم.

۸- در ظروف ذخیره آب را بطور کامل ببندیم و یا با نصب توری مسدود کنیم.

۹- جهت دفع ایمن تایرهای مستعمل و سایر پسماندهای حجیم با سامانه مدیریت شهری شهرداری (شماره تلفن 137) تماس بگیریم.

۱۰- در صورت مشاهده رهاسازی پسماند و یا هر گونه آب راکد در گودال‌ها و فرورفتگی‌های معابر با سامانه مدیریت شهری شهرداری (شماره تلفن 137) تماس بگیریم و موضوع را اطلاع دهیم.

۱۱- در صورتی که امکان تخلیه هفتگی آب یا پوشاندن استخر و حوض وجود ندارد و نوع مصرف آب، غیرآشامیدنی است، از لاروکش‌ها مطابق دستور‌العمل روی برچسب استفاده کنیم.

 

ب- خودمراقبتی برای جلوگیری از گزش پشه آئدس

۱- حتی‌المقدور از مسافرت به مناطق و کشورهای با شیوع بالای بیماری تب دنگی پرهیز کنیم.

۲- از تردد در محیط‌های تجمع پشه‌های بالغ نظیر مکان‌های سایه‌دار و با پوشش گیاهی به‌ویژه در هنگام صبح و قبل از غروب پرهیز کنیم.

۳- در محیط باز لباس‌های محافظ شامل پیراهن آستین بلند، شلوار، جوراب و کفش بسته بپوشیم.

۴- در مناطق با شیوع بالای بیماری، در محیط باز از فراورده‌های دافع حشرات (مطابق دستورالعمل روی برچسب) استفاده کنیم. در حال حاضر دو فرآورده دافع حشرات دیت و 3535 IR مورد تایید سازمان غذا و دارو بوده و در اشکال مختلف از قبیل لوسیون، کرم، قلم و اسپری در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های معتبر عرضه می‌شود.

۵- با بسته نگه‌داشتن در و پنجره و یا نصب توری بر روی آنها از ورود پشه به داخل ساختمان جلوگیری کنیم.

۶- در صورت احساس گزش پشه، به‌ویژه برای کودکان از پشه‌بند استفاده کنیم.

۷- در صورت احساس گزش پشه، در محیط داخل ساختمان از حشره‌کش‌های برقی، اولتراسونیک و یا شیمیایی (مطابق دستور‌العمل روی برچسب) استفاده کنیم.

۸- در داخل ساختمان از سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده کنیم.

 

توصیه پایانی

جهت اطلاع از آخرین وضعیت شیوع بیماری تب دنگی در کشور و اقدامات پیشگیرانه و درمانی، اخبار را از منابع معتبر نظیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و صدا و سیما پیگیری کنید.

---